Odleżyny
To uszkodzenia skóry lub tkanek, występujące w przypadku zmniejszenia krążenia krwi na skutek ucisku w określonym obszarze.
Początkowo na zaatakowanym obszarze można zauważyć lekkie zaczerwienienie (pierwszy znak uszkodzenia tkanki). Tkanka spodnia obumiera z powodu słabego ukrwienia. Problem dotyka różnych warstw skóry, mięśni i kości. Obszary szczególnie narażone obejmują okolice krzyżowe, pięty, łokcie i łopatki.
W większości przypadków odleżyn można uniknąć, dzięki działaniom prewencyjnym, takim jak dokonywaniu formalnej oceny ryzyka oraz ograniczaniu szczególnych zagrożeń (odciążenia, pielęgnacja skóry). Najważniejsze jest minimalizowanie czynników ryzyka.
W przypadku wystąpienia odleżyny, niezwykle istotne jest opracowanie skoordynowanego planu leczenia, w celu poprawy stanu zdrowia pacjenta i wyeliminowania wszystkich czynników zakłócających przebieg gojenia. Muszą być spełnione podstawowe warunki konieczne do gojenia się ran. Warunki te obejmują oczyszczenie rany, zapewnienie poprawnego krążenia i odpowiednie odżywianie zarówno pod względem liczby kalorii, jak i składników odżywczych, a także odpowiedni poziom spożycia płynów. Ostatni element powoduje zwykle problem u osób starszych (podstawowa zasada: dzienne spożycie płynów powinno wynosić 40 ml na każdy kg masy ciała).
W zależności od stopnia uszkodzenia tkanek, odleżyny można skategoryzować w następujących etapach:
ETAP 1
Nie przerwano ciągłości skóry, ale zaczerwienienie nie staje się białe po dotknięciu.
ETAP 2
Uszkodzenie naskórka, skóry właściwej lub obu. Klinicznym objawem uszkodzenia jest otarcie lub pęcherz. Skóra w okolicy uszkodzenia może być zaczerwieniona.
ETAP 3
Uszkodzenia rozciągają się na wszystkie powierzchowne warstwy skóry, tkanki tłuszczowej, aż do mięśni włącznie. Odleżyna przyjmuje postać głębokiej rany.
ETAP 4
Uszkodzenia obejmują zniszczenie wszystkich struktur tkanek miękkich oraz struktur kości i stawów.
Odleżyny mogą wystąpić u wszystkich osób, ale szczególnie narażeni są pacjenci starsi, obłożnie chorzy, sparaliżowani i niedożywieni.
Identyfikacja osób narażonych na odleżyny i inicjowanie działań prewencyjnych to istotne kroki w ograniczaniu ich przypadków. Indywidualne ryzyko powstania odleżyny można określić za pomocą narzędzi oceny ryzyka, takich jak Skala Bradena
Skala Bradena to skala ocen składająca się z 6 etapów:
- Percepcja (zdolność do sensownej reakcji na dyskomfort związany z ciśnieniem).
- Wilgotność (stopień, w jakim skóra jest narażona na wilgoć).
- Aktywność (stopień aktywności fizycznej).
- Mobilność (zdolność do zmiany i kontroli pozycji ciała).
- Stan odżywienia (zwyczajowy schemat spożycia żywności).
- Tarcie i siły ucisku.
Najważniejszym aspektem w profilaktyce i leczeniu odleżyn jest z pewnością redukcja nacisku. Jest to możliwe do osiągnięcia poprzez częstą zmianę pozycji i przemieszczenie pacjenta, ale także poprzez zastosowanie odpowiednich materacy lub specjalnego sprzętu redukującego obciążenie. Właściwe leczenie powinno obejmować dokładne oczyszczenie rany, usunięcie tkanki martwiczej i zapewnienie otoczenia rany wolnego od produktów wydalania. Etapy 3 i 4 odleżyn często wymagają oczyszczenia chirurgicznego.
Zapobieganie i leczenie odleżyn
Klasyfikacja odleżyn na podstawie EPUAP/NPUAP, 20111
Klasyfikacja odleżyn: 1
Opis:
- Niewyraźne zaczerwienienie nieuszkodzonej skóry, zwykle nad uwypukleniami kostnymi.
- Mogą wystąpić również przebarwienia skóry, ciepło, obrzęk, twardość lub ból w porównaniu z sąsiednimi tkankami.
Cele leczenia:
- Poprawa stanu skóry.
- Przywrócenie funkcjonowania łożyska kapilarnego.
Zaopatrywanie ran miejscowych:
- Poprawa integralności naskórka poprzez stosowanie produktów na bazie hiperoksydowanych kwasów tłuszczowych (np. Linovera®1).
- Zapobieganie dalszym uszkodzeniom skóry spowodowanych tarciem lub ścinaniem z zastosowaniem produktów zabezpieczających skórę.
Klasyfikacja odleżyn: 2 - Niezakażone
Opis:
- Częściowe uszkodzenie skóry (pęcherz).
- Uszkodzenie tkanek objawia się w formie suchego, płytkiego owrzodzenia bez tkanki martwiczej i siniaków (siniaki wskazują na głębokie uszkodzenie tkanki).
- Przeprowadzić kontrolę wzrokową pod kątem maceracji skóry.
Cele leczenia:
- Zapewnienie czystego łożyska rany w celu przyspieszenia wzrostu tkanki ziarninowej.
Zaopatrywanie ran miejscowych:
- Przygotowanie łożyska rany: stosowanie antyseptycznego roztwory do płukania ran i/lub żelu (np. Prontosan® Wound Irrigation Solution, Prontosan® Wound Gel, Prontosan® Wound Gel X2)
- Nawilżające opatrunki powierzchniowe i głębokie: chłonne/słabo przylegające (np. asortyment Askina® Foam/ Askina® DresSil range).
- Owrzodzenie w okolicy pięt: chłonny/nieprzylegający, wilgotny opatrunek o dopasowanym kształcie (np. Askina® Heel/Askina® DresSil Heel).
- Okolice kości krzyżowej: chłonny/nieprzylegający, wilgotny opatrunek o dopasowanym kształcie (np. Askina®DresSil Sacrum)
Klasyfikacja odleżyn: 3 - Niezakażone
Opis:
- Pełnościenne ubytki tkanki. Tłuszcz podskórny może być widoczny, ale kości, ścięgna lub mięśnie nie są odsłonięte.
- Może występować tkanka martwicza, nieprzysłaniająca pełnej głębokości rany.
Cele leczenia:
- Usuwanie martwej tkanki.
- Zapewnienie czystego łożyska rany w celu przyspieszenia wzrostu tkanki ziarninowej.
Opatrywanie ran miejscowych
- Przygotowanie łożyska rany: stosowanie antyseptycznego roztworu do płukania ran i/lub żelu (np. Prontosan® Wound Irrigation Solution, Prontosan® Wound Gel, Prontosan® Wound Gel X2).
- Głębokie oczyszczenie: aplikacja wilgotnego opatrunku absorpcyjnego (np. Askina® Absorb+/Foam Cavity).
- Owrzodzenie w okolicy pięt: chłonny/nieprzylegający, wilgotny opatrunek o dopasowanym kształcie (np. Askina® Heel/Askina® DresSil Heel).
- Okolice kości krzyżowej: chłonny/nieprzylegający, wilgotny opatrunek o dopasowanym kształcie (np. Askina®DresSil Sacrum).
Klasyfikacja odleżyn: 4 - Niezakażone
Opis:
- Utrata pełnej objętości tkanki z widoczną kością, ścięgnem lub mięśniem.
- Może wystąpić tkanka martwicza lub strup. Często obejmuje głębokie uszkodzenia skóry.
Cele leczenia:
- Usuwanie martwej tkanki
- Zapewnienie czystego łożyska rany w celu przyspieszenia wzrostu tkanki ziarninowej
Opatrywanie ran miejscowych:
- Przygotowanie łożyska rany: stosowanie antyseptycznego roztworu do płukania ran i/lub żelu (np. Prontosan® Wound Irrigation Solution, Prontosan® Wound Gel, Prontosan® Wound Gel X2).
- Głębokie oczyszczenie: aplikacja wilgotnego opatrunku absorpcyjnego (np. Askina® Absorb+/Foam Cavity).
- Owrzodzenie w okolicy pięt: chłonny/nieprzylegający, wilgotny opatrunek o dopasowanym kształcie (np. Askina® Heel/Askina® DresSil Heel).
- Okolice kości krzyżowej: chłonny/nieprzylegający, wilgotny opatrunek o dopasowanym kształcie (np. Askina®DresSil Sacrum).
Klasyfikacja odleżyn: 2 - 4 Zakażona
Opis:
- Objawy i objawy infekcji, takie jak przebarwienia, obrzęk, ciepło i nieprzyjemny zapach.
Cele leczenia:
- Zmniejszenie obciążenia bakteryjnego.
- Ograniczanie wysięku/zapachu.
- Zapobieganie/usuwanie biofilmu.
- Zapewnienie czystego łożyska rany w celu przyspieszenia wzrostu tkanki ziarninowej.
Opatrywanie ran miejscowych:
- Przygotowanie łożyska rany: stosowanie antyseptycznego roztwory do płukania ran i/lub żelu (np. Prontosan® Wound Irrigation Solution, Prontosan® Wound Gel, Prontosan® Wound Gel X2).
- Powierzchowne: Opatrunek antybakteryjny (np. Askina® Calgitrol® Ag3).
- Owrzodzenie na piętach: Opatrunek antybakteryjny (np. Askina® Calgitrol® THIN3).
PRZYPISY:
1. Zalecane stosowanie zgodnie z wytycznymi EPUAP, 2012 patrz: http://www.epuap.org
2. UWAGA: Z uwagi na fakt, że odleżyny etapu IV mogą być narażone na kontakt z chrząstką, należy zachować szczególną ostrożność. Niektóre produkty (np. Prontosan®) są przeciwwskazane do stosowania na chrząstkę hialitową. We wszystkich przypadkach należy przeprowadzić
staranną ocenę ryzyka i korzyści. Decyzja o zastosowaniu produktu należy do lekarza prowadzącego. W określonych przypadkach zaleca się stosowanie roztworu soli fizjologicznej zamiast preparatu Prontosan®.
3. Jako dodatkową osłonę należy zastosować chłonny/nieprzylegający, wilgotny opatrunek o płaskim lub anatomicznym kształcie (np. Askina® Foam/Askina® Heel/Askina® DresSil Heel/Askina® DresSil Sacrum)